Dit zijn een paar veel gestelde vragen en antwoorden. Op papier. Liever bespreken we dit met een groep. Organiseer dat en nodig ons uit als inleider.
Willen jullie de Tweede Kamer vervangen?
Nee, zeker niet. De Tweede Kamer is en blijft heel belangrijk. Iedereen moet de kans hebben om te stemmen en er is een politiek platform nodig om conflicten tussen opvattingen in een geïnstitutionaliseerde vorm te beslechten.
Maar we willen meer betrokkenheid en invloed van mensen zonder electorale of bedrijfsbelangen. Daarom moet de Tweede Kamer dwingend advies vragen aan burgerberaden over complexe onderwerpen. Dwingend omdat ze anders vooral symbolisch zullen zijn en ingekapseld worden in de bestaande en deels achterhaalde structuren.
Want bij complexe onderwerpen maken electorale belangen het lastig om moeilijke besluiten te nemen. Bijvoorbeeld omdat ze gepolariseerd zijn. Het kan dan lastig zijn om goed naar elkaar en naar de deskundigen te luisteren. En dan bedoelen we zowel wetenschappers als ervaringsdeskundigen.
Vaak zijn dit ook onderwerpen die een periode bestrijken die langer is dan die van een kabinetsperiode. De resultaten kunnen op langere termijn heel goed zijn, maar het is lastig om dat in een verkiezingsstrijd mee te nemen. Mensen reageren nu eenmaal makkelijker op dat wat nu leeft, waar ze nu emotioneel door geraakt worden.
Onze visie is dat de Tweede Kamer gewoon zijn werk blijft doen, maar zich vrijwillig vastlegt om de adviezen van burgerberaden over te nemen. Mits deze natuurlijk tot stand zijn gekomen na een goed georganiseerd proces waarbij de lessen uit de duizenden burgerberaden wereldwijd zijn meegenomen.
Hoe ziet de Democratie voor de Toekomst er dan uit?
Dat gaan wij niet uitwerken, lijkt ons een leuke vraag om aan de samenleving te stellen.
Wel geloven wij in een veel grotere rol van de samenleving, in feiten en wetenschap en in goed overleg (waarbij met verschillende perspectieven rekening wordt gehouden). En dat wat hieruit komt gefundeerd moet zijn op een breed doordacht en gedeeld begrip van wat sociaal, intergenerationeel, internationaal en intersoortelijk rechtvaardig is.
De Democratie voor de Toekomst heeft een sterke cultuur van actief burgerschap die lokale besluitvorming aankan en zorgt voor rechtvaardige samenwerkingen.
De rol van politieke partijen wordt anders. De hoofdtaak wordt om de voorstellen uit de samenleving om te zetten regelgeving en daarnaast vooral de uitvoering in de gaten te houden. De wetgevende taak van de Tweede Kamer blijft bestaan, maar dat zal niet snel zonder echte betrokkenheid van de samenleving gebeuren.
Wat is de rol van de publieke ruimte?
De publieke ruimte is essentieel omdat we willen dat zoveel mogelijk mensen actief betrokken zijn bij de democratie. Actief burgerschap is voor ons dat mensen gemeenschappen vormen (bijvoorbeeld straten, buurten en wijken) waarbij ze zelf bepalen wat er moet gebeuren om goed samen te leven en dat dan zelf kunnen gaan regelen. Soms is daarbij hulp nodig van andere gemeenschappen, van buurtwerkers of van het lokale bestuur.
Dat actief burgerschap willen we stimuleren met Luisteracties, Huiskamergesprekken, Plekberaden en voorlichting, zodat mensen elkaar meer ontmoeten en buurten sterker worden. Dit kan op straat, bij iemand thuis of bij openbare plekken als bibliotheken, buurtcentra en scholen. Het onderwijs is een belangrijke ingang omdat de belangen van jongeren veel te weinig aandacht krijgen en omdat jonge mensen er meer voor openstaan om zelf regie over hun levens te nemen. En jongeren kunnen dat dan bijvoorbeeld duidelijk maken aan hun ouders.
Waar komt de nadruk op burgerberaden en directe democratie vandaan?
Het is een oude traditie dat mensen gemeenschappen vormen en onderling bepalen wat er moet gebeuren. Het is mogelijk (en wenselijk) dat alle stemmen worden gehoord en dat er op basis van (wetenschappelijke) feiten en geleefde ervaringen gezocht wordt naar besluiten. Dat deze deliberatieve en directe democratie steeds meer in de belangstelling staat, is vooral te danken aan het onvermogen van de representatieve democratie om het leven op aarde, ook ons leven, te beschermen. Steeds zijn andere belangen belangrijker. Gevolg is dat we de waarschuwingen negeren en grootschalig doorgaan met het vervuilen en afbreken van de biosfeer op aarde. Vervuiling met broeikasgassen, plastics, pesticiden en andere chemicaliën die bijna alle ecosystemen zullen doen uitsterven. En het beetje weerstandsvermogen dat de aarde nog heeft, vernietigen we door boskap, monoculturen en erosie van vruchtbare gronden.
Dit komt door een ander aspect van wat wel de polycrisis wordt genoemd: de verstoring van de informatievoorziening. Oorzaken daarvan zijn sociale media bubbels, AI, media in handen van grote bedrijven en publieke omroepen die van reclamegelden en politici afhankelijk zijn. Deze verstoring van de informatievoorziening raakt ook veel journalisten en politici die feiten en wetgeving minder belangrijk vinden dan onderbuikgevoelens, opiniepeilingen en de bedachte stem van het volk.
Wat is jullie doel en hoe gaan jullie dat bereiken?
Ons uiteindelijke doel is dat besluiten worden genomen op een deliberatieve manier, waarbij alle stemmen gehoord worden en waarbij de wetenschap en geleefde ervaringen een belangrijke rol spelen. Besluiten worden dan genomen met inachtneming van wat Nederland voor samenleving wil zijn op basis van een breed gedeeld beeld van sociale, intergenerationele, internationale en intersoortelijke rechtvaardigheid.
En besluiten worden dan integraal genomen. Bijna alle grote vraagstukken zijn interdisciplinair, ze raken meerdere ministeries en kunnen niet geïsoleerd worden opgelost. Bij kabinetsformaties worden ministeries als koninkrijkjes ‘gegund’ aan partijen die dan de voor hun kiezers belangrijkste resultaten willen behalen, ook al is dat niet goed voor het algemeen belang. Daarom moet er een overkoepelend beleid zijn waaraan alle ministeries meewerken.
Dat gaan we niet snel bereiken. Ons korte termijn doel is daarom dat onze ideeën aandacht krijgen tijdens de kabinetsformatie en rond de aanstaande gemeenteraadverkiezingen. Onze stelling is dat als we de democratie niet fixen, we ook geen problemen kunnen fixen. Daar zoeken we de samenwerking met dialoog- en democratie-organisaties. Want we willen van onderop met luisteracties en huiskamergesprekken de stem van de samenleving laten horen en actief burgerschap stimuleren. En met democratie-organisaties publiciteit zoeken en conferenties en debatten organiseren voor druk van bovenaf.
Waarom is dit snel nodig?
Wetenschappers uit verschillende hoeken waarschuwen ons dat onze manier van leven niet langer houdbaar is. De belangrijkste oorzaken zijn de ecologische ineenstorting door vervuiling en natuurdegradatie. Hierdoor worden steeds groter delen van de aarde onleefbaar en is de voedsel- en watervoorziening voor miljarden mensen in gevaar. Ook rijke westerse landen zullen de gevolgen merken: weersextremen, energieverstoringen, pandemieën en wellicht zelfs oorlog.
Om dit te voorkomen zijn snel drastische maatregelen nodig op politiek, sociaal en economische gebied. Democratische versterking is dan nodig, want de bestaande structuren en instituten gaan dit niet doen. En omdat we bestuurd worden door politici, ligt daar de grootste uitdaging.
En in de goed voorstelbare situatie dat het verschrikkelijk uit de hand loopt, is het belangrijk dat mensen zichzelf kunnen redden, met elkaar, op een menswaardige en democratische manier. Het is belangrijk dat we ons snel daarin trainen, nu er nog tijd is om dit aan te leren. En goede omgangsvormen en sterkere gemeenschappen zijn natuurlijk altijd fijn!
Wat is de rol van jongeren?
Schrik niet, maar er is nu geen democratie voor de toekomst!
Met name jongeren zijn de dupe van het falende politieke beleid: weinig woningen, slechte jeugdzorg, vervuilde lucht en grond, een hypernerveuze samenleving, een onleefbare wereld.
De politiek biedt geen oplossingen. Nog sterker, ze maken het nu alleen maar erger. En dat moeten, willen en kunnen we veranderen.
Als we niet de democratie weten te fixen, is er weinig toekomst voor onze kinderen en kleinkinderen.
Jongeren zijn de grootste slachtoffers van het politieke korte termijn denken en het negeren door de politiek van de polycrisis (de onderlinge versterking van de aantasting van de biosfeer, de verstoring van de informatievoorziening, toenemend militarisme, etc.). De daders zijn de politieke partijen die hun macht uitoefenen door dit te negeren, ‘doodleuk’ zetten ze de toekomst op het spel.
We kunnen jongeren helpen om dit ook zelf aan te pakken. Hoe?
Een idee staat in deze lezing voor mensen rond het Middelbaar Beroeps Onderwijs tijdens de conferentie van de stichting Counterphase over Dialoog, Toekomstdenken en Actie bij de Thomas More Hogeschool Rotterdam (4-10-2025).
Het zou ook heel tof zijn om een schoolberaad te organiseren rond de vraag: hoe kunnen we zorgen dat er een goede toekomst voor ons is?
Antwoord op andere vragen
We gaan graag in gesprek, in buurthuizen, bibliotheken, onderwijsinstellingen of waar dan ook. We geven lezingen, gastcolleges en organiseren interactieve gesprekken. Dat doen we omdat we daarmee mensen bewegen om meer actief worden als burger, democraat en wereldredder.
Ga naar de contactpagina en vul het contactformulier in of mail ons!
Hebben wij antwoord op alle vragen?
Zeker niet, en dat willen we ook niet. Een goed geïnformeerd en georganiseerd burgerberaad zou voor meer antwoorden moeten zorgen. Wat denk u van een burgerberaad over de vraag: Hoe kan actief burgerschap en bredere participatie de democratie in Nederland versterken?